Trước đây, Bộ Xây dựng đã trình Chính phủ dự thảo quỹ tiết kiệm nhà ở, trong đó quy định người lao động (NLĐ) phải trích 1% tổng lương hằng tháng nhưng bị bác do không khả thi. Trong đề án lần này, hình thức tham gia quỹ mang tính tự nguyện với mức đóng góp dự kiến từ 1% tổng tiền lương hằng tháng của NLĐ. Đề án đưa ra 2 mô hình.

Xổ số nhà ở

Mô hình thứ nhất sẽ tập trung phát triển nhà ở xã hội. Người có thu nhập thấp sẽ được vay mua, mua trả góp nhà ở xã hội. Những doanh nghiệp (DN) tham gia phát triển nhà ở xã hội, nhà ở thu nhập thấp, nhà cho công nhân cũng được vay tiền từ nguồn quỹ này. Nguồn vốn sẽ trích từ tiền sử dụng đất thu được từ các dự án phát triển nhà ở thương mại, dự án khu đô thị mới; ngân sách địa phương hỗ trợ hằng năm; ngân sách trung ương cấp một lần ban đầu cho quỹ; một phần lợi nhuận từ phát hành xổ số kiến thiết hoặc xổ số nhà ở và nguồn vốn phát hành trái phiếu nhà ở. 

Người tham gia đóng quỹ tối thiểu từ 5 năm sẽ được vay 30% giá trị của nhà ở cần mua. Thời gian vay trong 15 năm, lãi suất chỉ bằng 20-25% lãi suất của ngân hàng thương mại.

Mô hình thứ 2 tập trung vào đối tượng thu nhập trung bình có nhu cầu vay để mua nhà ở thương mại. Nguồn vốn cho quỹ chỉ được huy động từ đóng góp của những người có nhu cầu mua nhà. Bộ Xây dựng sẽ thành lập ngân hàng chuyên về tiết kiệm nhà ở quản lý hoặc giao cho một ngân hàng thương mại. Người tham gia sẽ được cho vay sau khi đã đóng vào quỹ khoảng 50% giá trị căn nhà mình muốn mua.

Trao đổi với báo giới, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Trần Nam cho biết, với hơn 9 triệu NLĐ đang hưởng lương, chỉ cần mỗi người đóng góp 1% tiền lương mỗi tháng, hằng năm quỹ sẽ có không dưới 10.000 tỉ đồng. Số tiền này sẽ góp phần giải quyết khó khăn về nhà ở của người dân.

Đóng đến bao giờ mới mua nổi nhà?

Theo giới chuyên gia, việc triển khai mô hình quỹ tiết kiệm nhà ở là hết sức cần thiết. Tuy nhiên, nếu không tính toán kỹ sẽ rất khó thực hiện, nhất là vấn đề quản lý, điều phối, giám sát quỹ.

TS Đỗ Thị Loan, Phó chủ tịch thường trực Hiệp hội BĐS TP.HCM, lo ngại nguồn thu của quỹ là từ tiền sử dụng đất, nhưng mấy năm nay do vướng Nghị định 69 nên nhà nước hầu như thu không được khoản tiền này. Trong khi đó, ngân sách các địa phương hỗ trợ hằng năm cho quỹ lại càng xa vời khi ngân sách hoạt động của nhiều tỉnh còn “nhìn” vào trung ương. TS Loan cũng phản đối cách huy động vốn từ việc phát hành xổ số nhà ở khi cho rằng việc này cũng đồng nghĩa với loại hình lô đề sẽ tăng lên.

Lãnh đạo một doanh nghiệp BĐS lo lắng hiện giá nhà đất tại VN quá cao, trong khi đối tượng tham gia vào quỹ lại là những người có thu nhập thấp và trung bình. Đến lúc người dân được vay tiền (5 năm sau khi tham gia vào quỹ) giá nhà sẽ còn tăng cao hơn nữa, thì đóng đến bao giờ người dân mới mua nổi nhà. Đơn cử, tính lương bình quân khoảng 5 triệu đồng mỗi tháng. Trích 1% là khoảng 600.000/năm và 10 năm được khoảng 6 triệu. Trong khi đó, căn hộ bình quân giá 1 tỉ đồng.

Ông Trần Minh Hoàng, Chủ tịch HĐQT Công ty Vinaland, lại lo lắng về vấn đề quản lý, điều phối, sử dụng quỹ. Bởi nếu không minh bạch, nguồn vốn trên sẽ bị sử dụng không đúng mục đích.

Cũng với nỗi lo tương tự, một chuyên gia BĐS phân tích việc thành lập một ngân hàng để quản lý nguồn vốn, cho vay với lãi suất khác với thị trường rất khó. Ngoài ra, nếu hoạt động không minh bạch, không có sự giám sát chặt, sẽ dễ dẫn đến lợi ích nhóm, vốn sẽ chảy vào những DN lớn mà không đến được tay người dân. Điển hình như tại TP.HCM cũng có quỹ phát triển nhà ở, nhưng sau 9 năm thành lập với vốn điều lệ 1.000 tỉ đồng thì có rất ít người tham gia. Hay chương trình phát triển nhà xã hội vẫn bị các DN thờ ơ.

Cũng có nhiều ý kiến cho rằng, nhà nước nên tập trung phát triển loại hình căn hộ cho thuê hơn là để bán. Ban đầu người dân sẽ đi thuê nhà, đến khi nào có khả năng sẽ chuyển sang mua. “Nên đi từ từ, đừng chạy quá nhanh, nhảy vọt kẻo không đủ sức, khi đó té lại càng đau”, một chuyên gia ủng hộ giải pháp căn hộ cho thuê kết luận.

 Kinh nghiệm từ các nước

Hiện rất nhiều nước trên thế giới triển khai mô hình này nhưng nguồn vốn chủ yếu từ Chính phủ rót xuống. Như mô hình Public Housing Fund (HPF) ở Trung Quốc nhằm hỗ trợ những người có thu nhập thấp và trung bình vay tiền mua nhà trong vòng 5 năm. Lãi suất HPF đang áp dụng là 4,7-4,9%/năm, thấp hơn so với mức lãi suất thị trường là 7,05%. HPF bắt buộc cả NLĐ và tuyển dụng lao động phải đóng từ 5-12% lương tháng. Nhưng nguồn vốn quan trọng là từ phát hành trái phiếu Chính phủ.

Tại Mỹ, Quỹ Housing Trust Fund (HTF) hình thành từ các khoản doanh thu như chuyển nhượng BĐS, các giấy tờ có giá trị... nhằm hỗ trợ người thu nhập thấp mua nhà. Ở Hàn Quốc không bắt buộc người dân tham gia quỹ nhưng khi mua hoặc bán nhà, phải mua trái phiếu Chính phủ trong vòng 10 năm, với giá trị chiếm khoảng 0,01 - 0,02% tổng giá nhà đất. Hay ở Singapore, bắt buộc tất cả những người làm công ăn lương phải đóng góp vào quỹ một khoản tiền, thời gian từ 10-15 năm...