Kể từ tháng 6 năm ngoái, 33 công ty niêm yết đã thông báo cho hai sàn giao dịch chứng khoán của Trung Quốc về kế hoạch thiết lập hoặc mở rộng sản xuất ra nước ngoài, theo dữ liệu được tổng hợp bởi Nikkei.

Cũng như đối với các nhà sản xuất nước ngoài, nhiều đợt áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc của Tổng thống Trump, cùng với việc tăng lương và các chi phí khác, đang khiến các công ty Trung Quốc rời khỏi đất nước mình.

Nikkei cho biết, gần 70% trong số 33 công ty gọi Việt Nam là điểm đến ưa thích của họ, trong khi số còn lại chọn Campuchia, Ấn Độ, Malaysia, Mexico, Serbia và Thái Lan.

Điểm đến Việt Nam

Trong số các công ty đó có Jinhua Chunguang, một nhà sản xuất sản phẩm cao su, đã công bố vào ngày 19/7 khoản đầu tư 4,35 triệu đô la để thành lập một cơ sở sản xuất tại Việt Nam. Đây sẽ là nhà máy thứ ba của công ty ngoài Malaysia và Trung Quốc. Công ty có trụ sở tại tỉnh Chiết Giang này cho biết khoản đầu tư là một phản ứng đối với “những thay đổi trong môi trường quốc tế”, cũng như một phần của kế hoạch mở rộng toàn cầu.

Sản phẩm của công ty được sử dụng trong máy hút bụi, chịu mức thuế nhập khẩu trừng phạt áp dụng đối với hàng hóa Trung Quốc trị giá 200 tỷ USD trong nửa cuối năm 2018, với lý do thực hành thương mại không công bằng.

Chủ tịch Công nghiệp Henglin Chiết Giang cũng đang tìm đến Việt Nam, nơi họ mua lại một nhà máy thuộc sở hữu của Đài Loan như một phần của khoản đầu tư 48 triệu đô la để đẩy nhanh việc mở rộng.

“Chúng tôi sẽ bắt đầu sản xuất vào nửa cuối năm nay”, một giám đốc điều hành của công ty nói với Nikkei tại nhà máy của công ty ở hạt Anji. Các nhà sản xuất dệt may cũng đã quyết định tăng sản lượng tại Việt Nam, bất chấp những lo ngại ngày càng lớn của các công ty may mặc đã hoạt động ở đó.

Một công ty khác là Huafu Fashion tuyên bố vào tháng 12 rằng họ đã đầu tư 2,5 tỷ nhân dân tệ (362 triệu đô la) để xây dựng một nhà máy ở Việt Nam. Nhà sản xuất sợi cuộn cho biết việc thành lập một cơ sở sản xuất tại đây sẽ giúp công ty có nguồn nguyên liệu rẻ hơn, giảm chi phí lao động và tránh hàng rào thuế quan.

Theo số liệu từ Tổ chức Lao động Quốc tế, mức lương danh nghĩa của Trung Quốc đã tăng 44% lên 6.193 nhân dân tệ mỗi tháng trong năm năm qua 2017. Đó là con số lớn so với mức tăng 30% của Việt Nam, 28% của Malaysia và 11% của Mexico trong cùng thời kỳ.

Các nhà phân tích cho biết chi phí tăng đã khuyến khích các công ty di chuyển ra nước ngoài ngay cả trước cuộc chiến thương mại. Trung Quốc đã có chính sách “ra ngoài” và khuyến khích những động thái như vậy kể từ năm 2001, nhưng rất ít công ty cảm thấy cần thiết phải theo đuổi nó vì thị trường khổng lồ tại quê nhà.

“Những gì cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã làm là đẩy nhanh xu hướng này trong ngắn hạn, có khả năng mang lại lợi ích cho các nước như Malaysia, Thái Lan và Việt Nam”, Darren Tay, nhà phân tích rủi ro tại Fitch Solutions, cho biết.

Mức lương cạnh tranh không chỉ là điều thu hút các nhà đầu tư nước ngoài đến các quốc gia này. “Một lực lượng lao động lành nghề, được giáo dục tốt, cơ sở hạ tầng tốt và một mạng lưới các Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) mạnh mẽ, bao gồm cả việc là một phần của Khu vực Thương mại Tự do ASEAN và EVFTA” cũng là những yếu tố ảnh hưởng, theo Rajiv Biswas, một nhà kinh tế tại Singapore IHS Markit cho biết.

Trong khi hầu hết các quốc gia hoan nghênh đầu tư trực tiếp nước ngoài từ Trung Quốc, họ cũng không tránh được thuế quan trừng phạt của Trump. Tổng thống Hoa Kỳ gần đây đã đe dọa sẽ áp thuế 10% đối với hàng nhập khẩu trị giá 300 tỷ đô la còn lại từ Trung Quốc bắt đầu từ 1/9 tới.

Ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết trong một cuộc phỏng vấn: “Chính phủ phải đề ra các biện pháp nhằm ngăn chặn các sản phẩm Trung Quốc được dán nhãn hàng Việt Nam sản xuất sang Mỹ”.

Sự chuyển hướng sang Đông Nam Á với nguy cơ di cư ồ ạt của lao động Trung Quốc

Ở các quốc gia khác, sự thay đổi sản xuất và đầu tư đi kèm đang được áp dụng sau khi tập trung mạnh vào các dự án cơ sở hạ tầng đã gây ra phản ứng dữ dội.

Công ty ô tô Jiangsu Xinquan đã công bố vào tháng 5 rằng họ đang đầu tư 64,4 triệu ringgit (15 triệu đô la) vào Malaysia. 

“Malaysia hoan nghênh đầu tư của Trung Quốc đi kèm với chuyển giao công nghệ, sử dụng nhân lực địa phương và chắc chắn không phải là sự di cư ồ ạt của lao động Trung Quốc”, một quan chức của văn phòng thương mại Malausia cho biết.

Các dự án này là một phần của Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc, đã thu hút sự chỉ trích vì khiến một số nước đang phát triển chìm sâu trong nợ nần. Một số công ty tham gia vào các dự án ở Malaysia đã nâng cao vị thế của Mahathir bằng cách nhập khẩu thiết bị và lao động từ Trung Quốc, thay vì sử dụng lao động và tài nguyên địa phương, Nikkei cho biết