Vào tháng 5.2009, sau khi tiếp nhận báo cáo của tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) về kế hoạch giảm tỷ lệ tổn thất điện năng (TTĐN) giai đoạn 2009 – 2012, cục Điều tiết điện lực, bộ Công thương đã yêu cầu tập đoàn này phải bổ sung, hoàn chỉnh hồ sơ, đề án giảm tỷ lệ TTĐN. 

Trong đó, yêu cầu lớn nhất là EVN phải giải trình kỹ vì sao, trong quyết định về giá bán điện số 276/2006/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ yêu cầu ngành điện phải giảm TTĐN xuống còn 8% vào năm 2010 nhưng EVN lại đề nghị tỷ lệ TTĐN năm 2010 là 9%.

Được biết, mới đây EVN đã có tờ trình kèm theo đề án giảm TTĐN thì trong đề án này, EVN vẫn cho rằng, lệnh giảm tỷ lệ TTĐN của Thủ tướng là “khó khả thi”.

Theo EVN thì lãnh đạo tập đoàn này cũng đã có chỉ đạo các công ty điện lực trực thuộc lập kế hoạch định hướng đề nghị thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng. Tuy nhiên, EVN lý giải rằng, TTĐN phải phụ thuộc rất nhiều vào chiều dài đường dây, cấp điện áp truyền tải, chủng loại thiết bị…

Nếu xét về hiện trạng lưới điện, nguồn vốn, thực trạng quản lý điện nông thôn, cơ sở để EVN cho rằng, mục tiêu giảm TTĐN còn 8% của Thủ tướng Chính phủ vào năm 2010 là “khó khả thi” nghe có vẻ rất khách quan, có lý. 
 
Nhưng cứ vin vào những lý do này để tỷ lệ TTĐN lúc nào cũng ở mức… trên trời, ít nhất là so với một số nước trong khu vực có cơ sở hạ tầng điện lực gần gần giống với Việt Nam thì cái tỷ lệ TTĐN như EVN đề nghị rõ ràng là rất bất hợp lý trong xu hướng chung là phải giảm mạnh tỷ lệ TTĐN, tiết kiệm năng lượng hiện nay. 
 
Một số nước có tỷ lệ TTĐN đã khá thấp như Thái Lan (4,66%, năm 2008), Hàn Quốc (3,96% vào năm 2007), Trung Quốc (6,3% vào năm 2007)… lẽ ra là điều EVN phải học tập. Nhưng EVN vẫn còn dẫn số liệu TTĐN của các công ty điện lực trong khối ASEAN nói rằng, tính đến năm 2008 thì TTĐN của EVN còn thấp hơn các công ty điện lực của Philippines, Malaysia, Indonesia. 
 
Nhưng đó chỉ là so sánh theo tỷ lệ TTĐN mà EVN chưa tính tổn thất ở khu vực nông thôn (do chưa tiếp nhận hoàn toàn). Khi EVN hoàn thành việc tiếp nhận, tỷ lệ TTĐN của ngành điện Việt Nam chắc chắn sẽ vượt trội các nước này.

EVN đưa ra nhiều căn cứ để nói rằng, tập đoàn này đã có nhiều cố gắng để giảm TTĐN trong những năm qua: trong giai đoạn 2004 – 2008 đã giảm TTĐN từ 12,23% xuống còn 9,21%, bình quân mỗi năm giảm được trên 0,6%. 
 
Nhưng không biết vì lý do gì trong sáu tháng đầu năm nay, tỷ lệ TTĐN của EVN lại vọt lên 10,39%, cao hơn cùng kỳ năm 2008 là 0,76%. Phải chăng EVN không còn cố gắng nữa? Nếu tình hình TTĐN cứ lúc tăng, lúc giảm như thế này, bao giờ EVN mới đạt được một tỷ lệ TTĐN hợp lý?

Là một tập đoàn lớn, được độc quyền toàn bộ tất cả các khâu: sản xuất, phân phối, truyền tải, xây dựng các phương án giá điện… trong hàng chục năm qua, lẽ ra EVN phải định lượng được hết sự yếu kém, thực trạng của hệ thống lưới điện để sớm có các giải pháp giảm TTĐN, thiếu kinh phí thì đề xuất giải pháp đầu tư để giảm TTĐN ở mức thấp nhất. 
 
Nhưng đến cả khi Thủ tướng giao nhiệm vụ thì EVN nại ra những lý do thiếu kinh phí, hệ thống lưới điện, thiết bị cũ nát, lạc hậu… để không thực hiện quả là điều bất hợp lý. 
 
Ở đây, rõ ràng cần phải xem xét trách nhiệm của lãnh đạo EVN trong việc triển khai chỉ đạo chứ không phải là chỉ xem những nguyên nhân “khách quan” mà tập đoàn này nêu ra.