Bất ổn thị trường vàng

Theo thống kê của NHNN, hiện tại trên cả nước có khoảng 12.000 doanh nghiệp (DN) kinh doanh vàng, chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn, đặc biệt là Hà Nội và TPHCM. Thời gian qua, một số DN lợi dụng chức năng kinh doanh vàng trong giấy phép để môi giới, tổ chức các sàn giao dịch vàng nhỏ làm chân rết cho các sàn vàng lớn, liên kết với nhau làm giá, đầu cơ trên thị trường, thêm hoạt động mua bán ngoại tệ trái phép, tung tin thất thiệt, gây ảnh hưởng tâm lý của người dân về giá vàng và ngoại tệ để đầu cơ trục lợi.

Cùng với đó, lợi dụng việc chưa có quy định cụ thể giữa vàng nguyên liệu và vàng trang sức, tình trạng xuất khẩu vàng nguyên liệu trá hình dưới dạng vàng trang sức trong những năm qua cũng khá phổ biến, có năm lên đến hàng chục tấn. Trên thị trường còn tồn tại một số DN sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ không đảm bảo chất lượng, giả mẫu mã của các đơn vị có uy tín, gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng và uy tín của những DN làm ăn chân chính.

Về hoạt động sản xuất vàng miếng, hiện có 8 tổ chức tín dụng (TCTD) và DN được NHNN cấp phép sản xuất vàng miếng. Trong giai đoạn 2008-2009, vấn đề nổi cộm nhất là hoạt động của các sàn giao dịch vàng. Tính đến cuối năm 2009, cả nước có 8 sàn giao dịch vàng của các TCTD. Hoạt động của các sàn giao dịch vàng không những gây rủi ro lớn cho các sàn vàng, nhà đầu tư mà còn tác động tiêu cực tới nền kinh tế và xã hội.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, trong năm 2010, NHNN đã triển khai một loạt giải pháp nhằm chấm dứt hoạt động kinh doanh sàn giao dịch vàng trong nước và kinh doanh vàng trên tài khoản ở nước ngoài.

Vốn lớn, thị trường rộng

Trong dự thảo nghị định trình Chính phủ, NHNN đã đưa ra 7 nhóm giải pháp tăng cường quản lý hoạt động kinh doanh vàng. Trong đó, nhóm giải pháp quan trọng nhất là quản lý chặt chẽ hoạt động sản xuất vàng miếng. Cụ thể, DN phải có vốn điều lệ từ 500 tỷ đồng trở lên và phải chiếm từ 25% thị phần sản xuất vàng miếng trong nước trở lên trong 3 năm liên tiếp gần nhất. Dự kiến với các điều kiện trên, số lượng DN được phép sản xuất vàng miếng sẽ giảm đáng kể.

Dự thảo cũng thu hẹp đối tượng được phép kinh doanh mua bán vàng miếng, không khuyến khích hoạt động mua bán vàng miếng. Khắc phục bất cập trong quản lý hoạt động kinh doanh mua bán vàng miếng hiện nay (hoạt động mua bán vàng miếng được thực hiện khá tự do tại hầu hết 12.000 DN kinh doanh vàng, gây khó khăn cho công tác quản lý và tăng nguy cơ “vàng hóa”), dự thảo nghị định bổ sung quy định, coi hoạt động kinh doanh mua bán vàng miếng là hoạt động kinh doanh có điều kiện, có cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh.

Để được NHNN cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh, DN phải có vốn điều lệ từ 100 tỷ đồng trở lên; có kinh nghiệm hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh mua, bán vàng từ 2 năm trở lên; có số thuế đã nộp của hoạt động kinh doanh vàng từ 500 triệu đồng/năm trở lên trong 2 năm liên tiếp gần nhất…

Theo NHNN, với các điều kiện chặt chẽ như trên, dự kiến số lượng DN được phép kinh doanh mua bán vàng miếng sẽ thu hẹp đáng kể từ 12.000 DN như hiện nay, xuống chỉ còn một số DN, TCTD có khả năng tài chính, kinh nghiệm, uy tín trong lĩnh vực kinh doanh vàng được phép tiếp tục thực hiện mua bán vàng miếng.

Tuy nhiên, để bảo đảm quyền tích trữ, mua bán vàng của người dân, dự thảo nghị định quy định các điều kiện kinh doanh mua bán vàng miếng của TCTD tương đối thuận lợi để dựa vào mạng lưới chi nhánh, phòng giao dịch của TCTD thực hiện mua bán vàng với người dân. Việc này giúp NHNN quản lý tốt hơn thị trường vàng miếng do các TCTD do NHNN trực tiếp quản lý.

Đồng thời, để tăng cường hiệu quả quản lý, dự thảo nghị định cũng bổ sung quy định “Hoạt động mua, bán vàng miếng của các tổ chức, cá nhân chỉ được thực hiện tại các tổ chức tín dụng và DN được NHNN cấp giấy phép kinh doanh mua, bán vàng miếng”. Như vậy, việc kinh doanh vàng miếng không có giấy phép của NHNN và hoạt động mua bán vàng miếng trên thị trường tự do là hoạt động bất hợp pháp và sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định của Nghị định 95/2011/NĐ-CP vừa được Chính phủ ban hành.

Hạn chế gian lận tuổi vàng

Một nhóm giải pháp khác là quản lý chặt chẽ hoạt động xuất, nhập khẩu vàng nguyên liệu. NHNN sẽ tổ chức xuất nhập khẩu hoặc cấp phép cho DN, TCTD xuất nhập khẩu vàng nguyên liệu. Quy định này nhằm tạo điều kiện để NHNN quản lý, kiểm soát lượng vàng nguyên liệu xuất khẩu, nhập khẩu cũng như điều tiết cung - cầu trên thị trường, hạn chế tình trạng xuất nhập lậu vàng, đầu cơ, lũng đoạn thị trường.

NHNN cũng thực hiện quản lý chặt chẽ hơn hoạt động sản xuất, mua bán vàng trang sức, mỹ nghệ. Hoạt động trên cũng phải được NHNN cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh. Mặt khác, việc yêu cầu DN phải đóng mã ký hiệu và hàm lượng vàng trên sản phẩm và công bố tiêu chuẩn áp dụng sẽ góp phần kiểm soát chất lượng và hạn chế tình trạng gian lận tuổi vàng.

Dự thảo nghị định còn tạo cơ chế cho phép NHNN thực hiện các biện pháp can thiệp bình ổn thị trường vàng khi có diễn biến bất thường. Việc nâng cao vai trò can thiệp và quản lý của NHNN sẽ giúp kiểm soát cung - cầu vàng trên thị trường, bình ổn giá vàng, từ đó khắc phục tình trạng đầu cơ, lũng đoạn thị trường, đồng thời góp phần tiết kiệm ngoại tệ để nhập khẩu vàng, hạn chế việc buôn lậu vàng qua biên giới...