Theo Thứ trưởng Bộ Công thương Đỗ Thắng Hải, nghiên cứu giúp xác định các ngành hàng, dịch vụ có tiềm năng xuất khẩu trong tương lai, từ đó giúp cơ quan quản lý, cộng đồng doanh nghiệp định hướng cho hoạt động trong thời gian tới.

Kết quả nghiên cứu của nhóm chuyên gia dự án do chính phủ Thụy Sĩ và Thụy Điển tài trợ cho thấy các mặt hàng tiềm năng xuất khẩu cao của VN có sắn, cà phê, mây tre lá, cao su, gốm sứ, cá tra, du lịch... Nhóm có tiềm năng xuất khẩu thấp gồm gạo, mía đường...

Cụ thể, theo nhóm nghiên cứu, sắn là cây trồng dễ thích nghi, dễ trồng ở VN. Thị phần sắn VN trên thị trường thế giới đạt 27,3%. Thị trường sắn xuất khẩu ngày càng được mở rộng từ con số 59 nước và vũng lãnh thổ năm 2009 đã lên đến khoảng gần 100 nước và vũng lãnh thổ vào năm 2012 cần nhập.

Tuy nhiên, thị trường xuất khẩu sắn chủ yếu của VN vẫn là Trung Quốc với 85% tổng giá trị xuất khẩu ngành sắn Việt Nam. Để đẩy mạnh xuất khẩu sắn trong thời gian tới, nhóm nghiên cứu cho rằng VN cần ưu tiên đa dạng hóa thị trường xuất khẩu để giảm dần sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc.

Gốm sứ cũng là một trong những mặt hàng có thế mạnh của VN nhờ tận dụng lợi thế cạnh tranh về nguyên liệu, tay nghề và truyền thống sản xuất. VN cũng nên tập trung phát triển ngành này, và cần hỗ trợ lập trung tâm để đảm bảo chất lượng nguyên liệu đồng đều…

Báo cáo cũng đưa ra hai cảnh báo. Thứ nhất, dù xuất khẩu tăng nhanh nhưng tỷ trọng xuất khẩu của các thành phần kinh tế trong nước ngày càng giảm. Trong khi đó, các doanh nghiệp FDI chủ yếu làm gia công xuất khẩu với phần lớn nguyên vật liệu nhập khẩu. Họ có rất ít kết nối với các doanh nghiệp trong nước.

Nói cách khác, các doanh nghiệp FDI đầu tư mạnh vào VN chỉ để giải bài toán về lao động, tận dụng lao động giá rẻ của VN. Đóng góp của FDI trong việc cải tiến công nghệ và nâng cao năng lực sản xuất, vì vậy, vẫn không đáng kể. VN không thể phát triển bền vững nếu chỉ dựa vào khối FDI.

Thứ hai, cơ cấu xuất khẩu của VN dựa quá nhiều vào các sản phẩm thô, thâm dụng tài nguyên, thâm dụng lao động, có giá trị gia tăng thấp. 

“Kinh nghiệm của các nước chỉ ra rằng nếu cơ cấu xuất khẩu chỉ tập trung vào một số ngành hàng, đặc biệt là những hàng hóa thô, thì khó có thể đạt được mục tiêu tăng trưởng bền vững trên diện rộng”, báo cáo viết.